Κατηγορία: Ηθική

Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, ο οποίος διεξήχθη από το 431 μέχρι το 404 π.Χ., το έτος 416 π.Χ., οι Αθηναίοι έκαναν εισβολή στο νησί της Μήλου και απαίτησαν την παράδοση του νησιού. Ήταν βέβαιο ότι οι Μήλιοι, σε μια σύγκρουση με τους Αθηναίους, θα καταστρέφονταν. Το συγκεκριμένο επεισόδιο το εξιστορεί ο Θουκυδίδης.

Οι Αθηναίοι προσπάθησαν να πείσουν τους Μηλίους ότι είναι προς όφελος και των δύο να παραδοθούν, αφού με αυτό τον τρόπο και οι Αθηναίοι αλλά και οι Μήλιοι θα αποκόμιζαν το μέγιστο δυνατό όφελος. Οι Μήλιοι θα απέφευγαν την καταστροφή, ενώ οι Αθηναίοι θα επωφελούνταν από τη μη αιματοχυσία και την υποδούλωση μιας ακέραιας πόλης, αφού αυτό θα τους επέτρεπε να εκμεταλλευτούν καλύτερα τους πόρους της.

Φαίνεται ότι δεν υπήρχε άλλος λόγος ή αιτία για την απόβαση των Αθηναίων στην Μήλο, παρά μονάχα η επεκτατική πολιτική των Αθηναίων, οι οποίοι ήθελαν να εξασφαλίσουν την κυριαρχία τους στη θάλασσα με κάθε τρόπο και μέσο. Δεν υπήρχαν ηθικά επιχειρήματα τα οποία θα μπορούσαν να τους πείσουν για το αντίθετο.

Η βασική αρχή στην οποία κινείται ο διάλογος είναι η πίστη των Αθηναίων ότι η δύναμη και η βία, την οποία μπορεί να επιβάλει ο ισχυρότερος, είναι ένας φυσικός νόμος και μάλιστα

Διαβάστε περισσότερα “Διάλογος Αθηναίων – Μηλίων: Το δίκαιο του ισχυροτέρου”

Ένα γεράκι αρπάζει με τα νύχια του ένα αηδόνι. Το γεράκι, ένα από τα κυρίαρχα αρπακτικά πουλιά των αιθέρων, παραδίδει μαθήματα δύναμης σε ένα από τα μελωδικότερα πουλιά της φύσης. Μέσα από την ωμή βία, το γεράκι προσπαθεί να διδάξει στο αηδόνι μια κατά την γνώμη του απαραβίαστη αλήθεια της φύσης – ένα καθολικό νόμο: η δύναμη είναι ο μόνος κριτής του σωστού και του λάθους, η δύναμη φέρνει πάντοτε το «δίκαιο» με το μέρος της, η δύναμη αποτελεί το μόνο μέτρο σύγκρισης. Η δικαιοσύνη, κάτω από αυτές τις συνθήκες, δεν υπάρχει. Το γεράκι, υψωμένο πάνω από τα νέφη, έχοντας ανάμεσα στα νύχια του το αηδόνι, με υπεροπτικό ύφος υποστηρίζει ότι δεν είναι σοφός αυτός που μετριέται με τους ισχυρότερους του, καθώς η ήττα του είναι βέβαιη και το μόνο που απομένει είναι η ντροπή και ο πόνος. Ο μύθος, τελειώνοντας, φαίνεται να αφήνει το αηδόνι αλλά και τους ακροατές παγιδευμένους και αντιμέτωπους με την πικρή αλήθεια: η δύναμη είναι το μόνο πράγμα που έχει πραγματική αξία. Αυτό εκ πρώτης όψεως αποτελεί την αρχή αλλά και το τέλος της ηθικής ανάλυσης του μύθου.

Ένας αρχαίος ορισμός για τον μύθο αναφέρει ότι είναι «λόγος ψευδής εικονίζων την αλήθεια» . Είναι άραγε αυτή, άλλη μια αλήθεια συνυφασμένη με τον κόσμο, η οποία, όσο πικρή και αν μας ακούγεται, δεν μας αφήνει άλλη επιλογή από το να υποτασσόμαστε σε αυτή, αφού δεν μπορούμε να διαφύγουμε από τη δική μας φύση αλλά και τη φύση του κόσμου;  Ο πατέρας του διδακτικού έπους, ο Ησίοδος, στο έπος Έργα και Ημέραι – στο οποίο παρουσιάζει και τον «Μύθο του αηδονιού και του γερακιού» φαίνεται να έχει αντίθετη άποψη, τουλάχιστον όσον αφορά τον άνθρωπο. Πώς στηρίζει όμως την θέση του; Διαβάστε περισσότερα “Ο μύθος του αηδονιού και του γερακιού στον Ησίοδο: Ύβρις vs Δικαιοσύνη:”

Φανταστείτε να κατείχατε ένα δακτυλίδι, το οποίο με ένα κούνημα του χεριού θα σας έκανε αόρατους και θα εξαφάνιζε τα ίχνη σας για όσο χρόνο το επιθυμούσατε. Τι θα κάνατε σε αυτή την περίπτωση; Θα παραμένατε δίκαιοι ή θα προχωρούσατε στη διάπραξη κάθε λογής άνομων ενεργειών;

Η απάντηση ενδεχομένως για κάποιους από εμάς να μας είναι αυτονόητη, για κάποιους άλλους ίσως να χρειάζεται περισσότερη σκέψη ώστε να απαντήσουν αυτό το ερώτημα. Είτε η απάντηση για εσάς είναι αυτονόητη, είτε όχι, δεν θα μπορούσατε να αγνοήσετε τη σημασία του συγκεκριμένου ερωτήματος. Οι απαντήσεις που δίνουμε σε αυτό το ερώτημα μπορούν να μας κάνουν να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, τις ίδιες μας τις πεποιθήσεις και εν τέλει τις πραγματικές μας αξίες. Το ίδιο το ερώτημα και οι διαφορετικές απαντήσεις που δίνουν οι συνάνθρωποι μας δια μέσου των αιώνων μπορεί να μας κάνει να κατανοήσουμε καλύτερα την ίδια την ανθρώπινη κατάσταση, την ίδια τη φύση του ανθρώπου. Γνωρίζοντας τον άνθρωπο, γνωρίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας και γνωρίζοντας τον εαυτό μας γνωρίζουμε καλύτερα τον άνθρωπο. Αυτός ο κύκλος ανάπτυξης μπορεί να μας ανυψώσει – έστω και λίγο – στον ανήφορο της αρετής και τον στόχο μας προς την αυτοπραγμάτωση.

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα φαίνεται να οδήγησε τον ίδιο τον Πλάτωνα στην ιδέα της δημιουργίας του προτύπου της ιδανικής πολιτείας.  Οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι η Πολιτεία του Πλάτωνα είναι το γνωστότερο έργο του και ένα από τα έργα που έχουν επηρεάσει τα μέγιστα την παγκόσμια φιλοσοφία. Παρ’ όλα αυτά όμως, λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι η Πολιτεία έχει ως δεύτερο εναλλακτικό τίτλο τον τίτλο «Περί δικαίου».

Το νοητικό πρόβλημα / πείραμα της πρώτης παραγράφου αναφέρεται στο Μύθο του Γύγη. Τον μύθο τον βρίσκουμε στην Πολιτεία του Πλάτωνα. Ο Μύθος αυτός παρουσιάζεται από τον Γλαύκωνα, ο οποίος είναι αδελφός του Πλάτωνα και αποσκοπεί στο να κεντρίσει τον Σωκράτη, αφού φαίνεται να καταρρίπτει την θέση του Σωκράτη ότι Διαβάστε περισσότερα “Το μαγικό δαχτυλίδι, ο Πλάτωνας και η Δικαιοσύνη – Ο Μύθος του Γύγη”