Υπάρχει άραγε ηθικός νόμος; Είναι η ηθική μια αλήθεια η οποία είναι αποτυπωμένη στον πυρήνα του σύμπαντος ή είναι μια ανθρώπινη εφεύρεση η οποία είναι συνδεδεμένη με την διαιώνιση του ανθρώπινου είδους;
Πηγάζει η ηθική από μια υπερβατική αλήθεια ή είναι απλώς μια ανάγκη του βιολογικού για να επιβιώσει; Το βέβαιο είναι ότι αν δεν υπήρχε η ηθική, θα διακυβεύονταν πολλά για το ανθρώπινο είδος – αλλά και κάθε είδος – στον βωμό του ανήθικου.
Ίσως πάλι τα ανήθικα να ξεριζώνονται από τα ηθικά, και αφού τα ανήθικα προσπαθούν να ξεριζώσουν και ηθικά και ανήθικα, τα ηθικά να έχουν μεγαλύτερο πλεονέκτημα στην επιβίωση.
Είναι άραγε μια απλή μαθηματική εξίσωση αυτό που κάνει την διαφορά ώστε να επικρατεί τουλάχιστον στην επιφάνεια η ηθική; Η κοινωνία και οι κανόνες της επιβίωσης, ακόμα και αν δεν υπάρχει ένας καθολικός υπερβατικός νόμος, φαίνεται ότι θα επέβαλλαν την επικράτηση του ηθικού, αφού το ανήθικο έχει την τάση να αυτοκαταστρέφεται.
Ίσως πάλι να μην χρειάζεται να είσαι ηθικός για να επιβιώσεις, αρκεί να είσαι «πομπός ηθικής» – να εκπέμπεις δηλαδή ηθικότητα και να αφήνεις να νοηθεί ότι διακατέχεσαι αδιαπραγμάτευτα από ένα αδιαπέραστο πέπλο ηθικής. Δεν είναι αυτό που κάνουν άλλωστε πολλοί σήμερα; Αν και δεν διακατέχονται από «καλή θέληση» (η οποία σύμφωνα με τον Καντ είναι το μοναδικό πράγμα που θα μπορούσε να θεωρηθεί καλό χωρίς περιορισμούς) περιτυλίγονται με ένα πέπλο ηθικότητας και διατυμπανίζουν την ηθική ανωτερότητα τους ώστε να ξεγελάσουν τα πραγματικά ηθικά όντα. Με αυτό τον τρόπο λεηλατούν ότι βρίσκεται στον δρόμο τους, τρέφονται με τα λάφυρα των υποτιθέμενων εχθρών τους και συγχρόνως παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως θύματα ή και ως υπερασπιστές των αδυνάτων για να ζητήσουν αποζημίωση.
Στην παρούσα στιγμή όμως, όπου η επιστημονική εξέλιξη έχει φτάσει στο σημείο να μπορεί να αφανίσει ολόκληρο τον πλανήτη (βλέπε πυρηνική απειλή) το ανήθικο φαίνεται να έχει κερδίσει έδαφος στην ικανότητα του να αφανίσει τόσο το ίδιο αλλά και το ηθικό. Για αυτό το λόγο είναι καλό να προσπαθούμε να δούμε κάτω από τον μανδύα της ηθικής που σκεπάζει την κάθε συμπεριφορά και την κάθε ιδεολογία, είναι καλό να διατηρούμε μια δεοντοκρατική προσέγγιση η οποία όμως να λαμβάνει υπόψη και τις συνέπειες της κάθε συμπεριφοράς.
Το κλειδί του γρίφου σε κάθε περίπτωση μπορεί να εμφανιστεί όταν αυτός που είναι σκεπασμένος με τον μανδύα του υπερηθικού μετατρέπεται σε αυτό ακριβώς το τέρας που κυνηγά. Αυτό το σημάδι θα πρέπει να είναι αρκετό για να μας κάνει να αντιληφθούμε ότι το υπερηθικό δεν είναι καν ηθικό αλλά έχει εργαλειοποιήσει την ηθική και την έχει χρησιμοποιήσει ως μανδύα για να προστατευτεί το ίδιο. Ίσως να γίνεται αυτό που αναφέρει ο Νίτσε: «αν κοιτάξεις για πολλή ώρα την άβυσσο, στο τέλος και η άβυσσος θα κοιτάξει εσένα» ή θα μπορούσε να οφείλεται ευθύς εξ αρχής στην απουσία της καλής θέλησης.
Όταν ο αντιρατσιστής γίνεται ο ίδιος ρατσιστής με την συμπεριφορά του, όταν ο αντιφασίστας γίνεται φασίστας για να καταπατήσει τον φασισμό, όταν συμβαίνουν αυτές και άλλες παρόμοιες καταστάσεις, τότε δεν καταπατείται το τέρας, απλά κλωνοποιείται και πολλαπλασιάζεται.
Γράφει:
Παύλος Κωνσταντίνου
Όσοι θέλετε να αναδημοσιεύσετε κάποιο άρθρο, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας.
- Οδηγός για θηρευτές ονείρων - 8 Αυγούστου, 2023
- Αριστερά ή Δεξιά, το αιώνιο πρόβλημα - 22 Ιουνίου, 2023
- Η γραμμή τερματισμού - 28 Νοεμβρίου, 2022
Πολύ καλογραμμένο κείμενο. Πολύ καλά τα παραδείγματα που δίνονται. Εύχομαι σε νέα δημοσίευση να δοθούν περισσότερα.