Το παρελθόν μπορεί να σκοτώσει το παρόν

Τις περισσότερες φορές, όταν έρθουμε αντιμέτωποι με μια δυσάρεστη κατάσταση, αναπαράγουμε το περιστατικό στη μνήμη μας και προσπαθούμε να καταλάβουμε τι κάναμε λάθος. Τι πήγε στραβά και πως θα μπορούσαμε να το αποφύγουμε.

Μερικά από τα ερωτήματα που κατακλύζουν την σκέψη μας είναι: Τι είπαμε; Τι δεν είπαμε; Τι κάναμε; Τι δεν κάναμε; Τι προβλέψαμε, τι θα μπορούσαμε να είχαμε προβλέψει και δεν το προβλέψαμε και άλλα πολλά.

Βρίσκουμε δεκάδες εναλλακτικά σενάρια, αλλάζουμε την πλοκή και επαναλαμβάνουμε νοερά την διαδικασία.  Είμαστε πεπεισμένοι ότι αν πράτταμε με τον ένα η τον άλλο τρόπο θα μπορούσαμε να αλλάξουμε το δυσάρεστο γεγονός.

Ουσιαστικά νιώθουμε μια αίσθηση παντοδυναμίας και ελέγχου. Σαν μικροί θεοί, θα έπρεπε να καταλάβουμε ότι κάτι πήγαινε λάθος και θα έπρεπε να παίρναμε αμέσως διορθωτικά μέτρα.
 
Το αναμάσημα του περιστατικού μας οδηγεί στην επανάληψη των υποτιθέμενων σεναρίων.
Μας οδηγεί στο να κατηγορούμε και να κριτικάρουμε τον εαυτό μας, να επιρρίπτουμε όλες τις ευθύνες πάνω μας και να βιώνουμε όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα σε συνδυασμό με τα άσχημα συναισθήματα που μας δημιουργεί η πραγματική δυσάρεστη κατάσταση. Νιώθουμε ενοχές που δε μπορέσαμε να ελέγξουμε τα πράγματα έτσι ώστε να κυλήσουν ομαλά – αφού όπως αποφάσισε το μυαλό μας αν άλλαζαν κάποιες λεπτομέρειες θα κυλούσαν ομαλά. Βασανίζουμε τον εαυτό μας με τα πράγματα που θα έπρεπε να είχαμε προσέξει περισσότερο ή να είχαμε σκεφτεί διαφορετικά.

Το πρόβλημα ξεκινά όταν δεν είναι δυνατό να εξευρεθεί η αιτία ή ο συνδυασμός των αιτιών που μας οδήγησε στο δυσάρεστο γεγονός, ή να οφείλεται σε κάτι που να είναι εκτός του δικού μας ελέγχου, ή κάτι που δεν ήταν δυνατό να υπολογιστεί, και εμείς συνεχίζουμε το αναμάσημα των δυσάρεστων γεγονότων με πρωταγωνιστή και υπαίτιο εμάς, χωρίς να υπάρχει σοβαρή περίπτωση να ισχύει.

Ας μην βγάζουμε όμως λανθασμένα συμπεράσματα – η ανάληψη ευθύνης για τις επιλογές και τους χειρισμούς μας είναι πολύ σημαντική. Η διερεύνηση του τι πήγε λάθος είναι εξίσου σημαντική όταν πραγματικά μπορούμε και έχουμε τα μέσα να διερευνήσουμε την αιτία. Η διαδικασία αυτή είναι καθόλα λογική και πρέπει να γίνεται σε όλες τις περιπτώσεις και η λήψη διορθωτικών μέτρων είναι πολλές φορές αναγκαία.

Ακόμη και όταν βρούμε το σφάλμα μας αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να λάβουμε τα μέτρα μας για να μην επαναληφθεί κάτι παρόμοιο. Να αποδεχθούμε το γεγονός ως κάτι αμετάκλητο και να προχωρήσουμε μπροστά. Η διαιώνιση των ενοχών μας, μας κρατά αναστατωμένους ή ακόμη και ακινητοποιημένους στην τωρινή μας στιγμή. Με περιορισμένη ικανότητα να δράσουμε αποτελεσματικά στο παρόν.

Ίσως να πιστεύετε ότι σας αξίζει ο πόνος, ότι είναι το τίμημα που θα πρέπει να πληρώσετε για να δείξετε το νοιάξιμο σας, την καλοσύνη σας και την αγάπη σας. Δεν είναι κακό να αφήσετε τις ενοχές να φύγουν, δεν σας κάνει λιγότερο ανθρώπους η έλλειψη αγωνίας. Δεν είστε υποχρεωμένοι να επιδείξετε τα δυσάρεστα συναισθήματα σας για το γεγονός ούτε στον εαυτό σας αλλά προπαντός στον κόσμο. Η ενοχή είναι ένας από τους χειρότερους τρόπους να σπαταλήσετε την ενέργεια σας γιατί πέρα από την ματαιότητα της είναι μια από τις καλύτερες “δικαιολογίες” για να αποφύγετε οτιδήποτε ευχάριστο στο παρόν.

Όπως και στις σωματικές πληγές έτσι και στις ψυχολογικές το ανασκάλισμα τους τις κρατά ανοιχτές και μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση.

Οι μνήμες μπορεί να παραμορφωθούν και να φορτωθούν με περισσότερα δυσάρεστα συναισθήματα από αυτά που τους αναλογούν. Αντί να θεραπευτούν, μπορεί να διογκωθούν και να μολύνουν την ζωή μας με τόνους αγωνίας και άγχους. Όλο αυτό το βάρος θα το κουβαλάμε μαζί μας στην παρούσα στιγμή, τη μοναδική στιγμή που αξίζει πραγματικά να ασχοληθούμε. Δηλαδή τη στιγμή που θα πρέπει να είστε σε θέση να απολαύσετε τον σύντροφο σας, τα παιδιά σας, ένα καλό βιβλίο μια ταινία ή ακόμα και μια μπάλα παγωτού. Είναι ένα φορτίο που θα το κουβαλάτε μαζί σας στην δουλειά και στο κρεβάτι.

Ο Βίκτορ Φρανκλ αναφέρει ότι “δυνάμεις που είναι εκτός του ελέγχου σου μπορούν να σου πάρουν ότι κατέχεις εκτός από ένα πράγμα, την ελευθερία να αποφασίσεις πως θα αντιδράσεις στην περίσταση”. Ουσιαστικά είναι άλλο να μην έχεις τον έλεγχο του παρελθόντος και άλλο το να μην έχεις επιλογές στο παρόν.

Σίγουρο είναι πως δεν μπορούμε να ελέγξουμε καθόλου το παρελθόν, είναι πάγιο και αναλλοίωτο. Το μέλλον είναι επί της ουσίας αβέβαιο. Το παρόν είναι το μόνο που μπορούμε να επηρεάσουμε άμεσα και πάνω σε αυτό θα χτιστεί το μέλλον.

Όπως αναφέρει ο Άλλαν Πέρσυ “ Το παρελθόν μπορεί να αποτελεί πηγή σοφίας για τις ζωτικές αποφάσεις της ζωής, φτάνει να μην μετατρέπεται σε μεγάλη και βαριά σκιά που δε μας αφήνει να δούμε τα θαύματα του παρόντος”.