Φταίει το γενετικό υλικό από το οποίο είμαι φτιαγμένος ή φταίνε οι γονείς μου και ο τρόπος που με έχουν μεγαλώσει; Ένα ερώτημα το οποίο απασχόλησε και απασχολεί την επιστήμη εδώ και πολλά χρόνια. Δεν έχει δοθεί σαφής απάντηση, αν και οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η απάντηση είναι κάπου στη μέση: φταίει και το γενετικό μας υλικό αλλά και το περιβάλλον που έχουμε μεγαλώσει. Φυσικά το ερώτημα εδώ δεν εξετάζει τα άκρα, για παράδειγμα δεν εξετάζει αν το παιδί είχε βαριά γενετικά προβλήματα τα οποία εξάλειψαν την δυνατότητα επικοινωνίας με το περιβάλλον του, όπως επίσης δεν εξετάζει καταστρεπτικά περιβάλλοντα τα οποία θα του προκαλούσαν ανεπανόρθωτες ζημιές ή ακόμη και θάνατο.
Το ερώτημα αυτό και η απάντησή του έχουν μεγάλο ενδιαφέρον και πρακτική σημασία για τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, έχουν όμως ένα μεγάλο μειονέκτημα το οποίο προκαλεί καταστροφικές συνέπειες όσο αφορά την μελλοντική καλύτερη εκδοχή μας.
Δίνει άλλοθι σε κάποιον ο οποίος είναι συνήθως πραγματικά υπαίτιος για τα δεινά μας. Αυτός ο κάποιος είναι ο Εαυτός μας. Μετά από κάποια ηλικία και παρά τις γενετικές μας προδιαθέσεις ή τα κακά παραδείγματα που είχαμε όσο μεγαλώναμε, μπορούσαμε να πάρουμε τα ηνία της τύχης μας στα χέρια μας.
Τις περισσότερες φορές έχουμε περισσότερη δύναμη από όση θα θέλαμε να παραδεχτούμε, το μυαλό είναι το δυνατότερο μας όπλο, το μυαλό όμως μπορεί να μας παίξει και παιχνίδια, ειδικά όταν πιστεύει πως η πραγματικότητα θα μας έρθει βαριά.
Αντιλαμβάνομαι ότι το περιβάλλον μπορεί να έπαιξε σοβαρό ρόλο στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τον εαυτό μας μέσα σε αυτόν, καθώς επίσης και ότι το γενετικό μας υλικό παίζει σοβαρό ρόλο σε παράγοντες όπως είναι το ύψος, η σωματοδομή αλλά και η αντίληψή μας. Όμως, από την στιγμή που το νοητικό μας δυναμικό αλλά και η παιδεία μας, μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε τις γραμμές αυτού του κειμένου, η ευθύνη για την πορεία μας από ‘δω και πέρα είναι στα χέρια μας.
Το γενετικό σου υλικό σου παρείχε αρκετή φαιά ουσία και το περιβάλλον σου σου παρείχε τη δυνατότητα να μάθεις να διαβάζεις αυτά τα περίεργα σχήματα και να τους δίνεις νόημα χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. Αυτές οι ευλογίες σου δίνουν την ικανότητα να ελέγξεις ένα μεγάλο μέρος της μοίρας σου.
Αν είσαι ενήλικας, η ευθύνη των γονιών σου για το ποιος είσαι και τι είσαι, περιορίζεται στα χρόνια που ήσουν παιδί. Μπορεί να μην σου έδωσαν την καλύτερη παιδεία ή τα καλύτερα παραδείγματα εν όσω μεγάλωνες, αλλά για πόσο θα τα χρησιμοποιείς όλα αυτά ως δικαιολογία; Αυτός που έχει την ευθύνη έχει και την εξουσία, αν δεν αναλάβεις τις δικές σου ευθύνες τότε θα παραμείνεις στην καλύτερη περίπτωση στάσιμος.
Κάθε φορά που θα σκέφτεσαι «έτσι είμαι εγώ» για να δικαιολογήσεις μια συμπεριφορά σου, θα είσαι ένα βήμα πίσω από αυτό που θα μπορούσες όντως να είσαι, θα είσαι ένα βήμα πίσω από μια βελτιωμένη εκδοχή του εαυτού σου. Ας μην αφήνουμε τις δικαιολογίες να συσσωρεύουν τα βήματα της οπισθοχώρησης.
Σίγουρα ο τρόπος που έχουμε μεγαλώσει και το γενετικό μας υλικό παίζουν σοβαρό ρόλο σε αυτό που είμαστε. Η εξίσωση όμως θα ήταν λανθασμένη αν δεν βάζουμε την τρίτη και τις περισσότερες φορές σημαντικότερη μεταβλητή, η οποία είναι η θέληση της συνείδησης μας για το ποιος πραγματικά θέλουμε να είμαστε.
Αλήθεια, θέλω να είμαι για πάντα ο ανορθόγραφος μαθητής που μεγάλωσε και έγινε ο ανορθόγραφος ενήλικας γιατί το μυαλό του όπως πίστευε δεν μπορούσε να αντιληφθεί την ορθογραφία ή γιατί η δάσκαλοι του ήταν ανίκανοι να του την διδάξουν με το σωστό τρόπο; Ή θέλω να αναλάβω την ευθύνη στα 35 μου (επιτέλους) και να βελτιωθώ όσο μπορώ σε αυτό τον τομέα; Και για να αποφευχθεί η οποιαδήποτε παρεξήγηση, σίγουρα υπάρχουν άτομα τα οποία έχουν δυσκολία στην ορθογραφία και μπορεί να πάσχουν από δυσλεξία και να μη μπορούν όντως να βελτιωθούν. Ακόμη όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις, το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί όσο πιο αντικειμενικά γίνεται, είναι αν όντως αυτά τα άτομα έχουν προσπαθήσει με όλες τους τις δυνάμεις να βελτιωθούν, αν αναζήτησαν όλη την βοήθεια που μπορούν να έχουν, αν έκαναν όντως ότι μπορούσαν. Αν η απάντηση είναι, και για εκείνους σε αυτό το θέμα αλλά και για όλους μας σε οποιοδήποτε θέμα μας απασχολεί, «ναι έχω κάνει ότι μπορώ και είμαι η καλύτερη δυνατή εκδοχή μου σε αυτό το θέμα» τότε θα πρέπει να επικεντρωθούμε στις άλλες πτυχές του εαυτού μας τις οποίες μπορούμε να βελτιώσουμε.
Θέλω να είμαι πάντα το άτομο το οποίο δεν μπορεί να τηρήσει ένα πρόγραμμα διατροφής γιατί οι γονείς μου δεν μου έχουν μάθει πως να το κάνω; Θέλω να επιρρίπτω για πάντα την ευθύνη της δικής μου αδυναμίας στη διαπαιδαγώγηση μου και στην οικογένεια μου; Θέλω να έχουν οι γονείς μου περισσότερη εξουσία από εμένα πάνω σε αυτό το θέμα (όσο σημαντικό και αν το θεωρώ) ακόμη και σήμερα που είμαι ώριμος ενήλικας; Αλήθεια πιστεύω ότι δεν έχω τα μέσα να ανατρέψω αυτή την πορεία, είμαι έρμαιο της ιστορίας μου, των πεποιθήσεων και των κακών συνηθειών των γονιών μου;
Αυτά τα παραδείγματα είναι μόνο μια σταγόνα στον ωκεανό από αυτά που σκέφτεται ο κάθε ένας από εμάς. Είναι αυτοματοποιημένες δικαιολογίες που μας έχουν εντυπωθεί ή καλύτερα που έχουμε αφήσει να κυριαρχούν στο μυαλό μας. Ας ξεριζώσουμε σήμερα όλα όσα μας κρατάνε πίσω από τον άνθρωπο που θα θέλαμε να είμαστε αύριο.
Ο ευκολότερος δρόμος τις περισσότερες φορές και αυτός που μας ελκύει περισσότερο, είναι ο δρόμος που δεν είναι ανηφορικός, ο δρόμος που δεν έχει εμπόδια, ο δρόμος ο οποίος έχει την λιγότερη τριβή. Ο δρόμος αυτός είναι ο δρόμος της παραίτησης στη μοίρα μας, ο δρόμος όπου την ευθύνη την έχει κάποιος άλλος και όχι εμείς, είτε αυτός ο άλλος είναι το DNA μας είτε η διαπαιδαγώγηση μας. Ο δρόμος όμως που θα μας χαρίσει το μεγαλύτερο νόημα στη ζωή μας δεν είναι πάντα εύκολος, ο δρόμος της αυτοβελτίωσης απαιτεί θυσίες. Οι ικανότητες και οι δεξιότητες δεν αποκτιούνται χωρίς κόπο, έτσι είναι σχεδιασμένη η ζωή, οι σύντομοι και εύκολοι δρόμοι οδηγούν συνήθως σε αδιέξοδα.
Η ευθύνη είναι δική μας είτε μας αρέσει είτε όχι.
Γράφει:
Παύλος Κωνσταντίνου
Όσοι θέλετε να αναδημοσιεύσετε κάποιο άρθρο, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας.
- Οδηγός για θηρευτές ονείρων - 8 Αυγούστου, 2023
- Αριστερά ή Δεξιά, το αιώνιο πρόβλημα - 22 Ιουνίου, 2023
- Η γραμμή τερματισμού - 28 Νοεμβρίου, 2022
