Πολλαπλή πραγματικότητα

Υπήρχαν κάποτε δύο φίλοι που ζούσαν σε παρακείμενες φάρμες, οι οποίες ήταν τόσο κοντά που περνούσαν την καθημερινότητα τους μαζί, φορούσαν ακόμα και τα ίδια ρούχα. Μια μέρα πήραν ένα χρησμό που έλεγε ότι έπρεπε να κάνουν θυσία για τον Θεό Eshu, αλλά ξέχασαν να το πράξουν. Έτσι ο Eshu αποφάσισε να καταστρέψει την φιλία τους.

Έφτιαξε ένα καπέλο που ήταν λευκό από τη μία πλευρά και κόκκινο από την άλλη και στη συνέχεια έβαλε τα ρούχα του ανάποδα και κόλλησε την πίπα του στον αυχένα του. Αφού τα έκανε όλα αυτά περπάτησε ανάμεσα στις δύο φάρμες καλημερίζοντας τους δύο άντρες. Αργότερα οι δύο φίλοι άρχισαν να μιλάνε για τον περίεργο διαβάτη, αλλά διαπίστωσαν ότι δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν για το χρώμα του καπέλου που φορούσε ή για την κατεύθυνση που περπατούσε. Θύμωσαν τόσο πολύ ο ένας με τον άλλο που έφτασαν στο σημείο να πιαστούν στα χέρια και να χτυπηθούν άσχημα. Ο μόνος λόγος που σταμάτησαν τα κτυπήματα ήταν γιατί τους χώρισαν οι γείτονες οι οποίοι και τους πήγαν ενώπιον του βασιλιά για να δικαστούν. Και οι δύο ήταν ανένδοτοι στις θέσεις τους και ο βασιλιάς δεν μπορούσε να βγάλει άκρη μέχρι που εμφανίστηκε ο Θεός Eshu με το καπέλο του και άρχισε να τους κοροϊδεύει και να τους αποκαλεί ανόητους.

Στην πιο πάνω αφρικάνικη ιστορία φαίνεται ότι οι δύο φίλοι τσακώθηκαν γιατί στήριζαν ο καθένας την δική του αλήθεια και την δική του πραγματικότητα. Κανένας από τους δύο δεν ψευδόταν, έφτασαν όμως στο σημείο να χαλάσουν την φιλία τους γιατί πίστευαν και οι δύο ότι ο φίλος τους δεν τους σεβάστηκε και ήθελε να τους κοροϊδέψει. Την πεποίθηση που έχουμε όλοι ριζωμένη μέσα μας ότι είμαστε αντικειμενικοί κριτές της πραγματικότητας είχε εκμεταλλευτεί ο Eshu.

Αλήθεια ποια μπορεί να είναι η πραγματικότητα; Είναι μια και μοναδική και όλοι αντλούμε από αυτή τις παραστάσεις μας και τις πληροφορίες μας; Αυτή τουλάχιστον φαίνεται να είναι μέχρι σήμερα η επικρατέστερη άποψη στην επιστημονική κοινότητα.
Η δική μας πραγματικότητα όμως ποια είναι; Έχουμε την αίσθηση ότι πηγάζει καθαρά από τα δεδομένα που παίρνουμε από το περιβάλλον μας. Σαν ένας υπολογιστής που δουλεύει στην εντέλεια, θεωρούμε ότι αντιδρούμε στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος μας με απόλυτα λογικό τρόπο.

Η αλήθεια ίσως να απέχει πάρα πολύ από αυτό που εμείς πιστεύουμε και αντιλαμβανόμαστε. Είναι πιθανότερο να είναι πολυδιάστατη παρά να είναι αυτή που έχουμε εμείς στο μυαλό μας.

Πόσες φορές λογομαχήσατε με τον σύντροφο σας; Ή με ένα συνάδελφο; Πόσες φορές θεωρήσατε ότι σας κοροϊδεύουν για κάτι που εσείς πιστεύατε ότι είναι τόσο οφθαλμοφανές;

Η πραγματικότητα αποτελείται από άπειρα μικρά κομματάκια, η αντίληψη μας κάθε φορά παλεύει να δώσει νόημα στο άπειρο.

Το σώμα μας ακούει, βλέπει, οσφραίνεται, νιώθει, γεύεται αυτά που φθάνουν κοντά του μέσω των αισθήσεων μας τα οποία είναι ένα μικρό αναλογικά ποσοστό από αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Πόσα πράγματα δεν ακούσαμε ή δεν είδαμε ενώ εξελίσσονταν μπροστά από τα μάτια μας;

Για παράδειγμα στο παρακάτω βίντεο μετράτε πόσες φορές έδωσαν πάσα οι παίκτες με τα λευκά πουκάμισα.

Οι μισοί από τους συμμετέχοντες στο πιο πάνω πείραμα των Daniel Simons & Christopher Chabris  δεν είδαν καθόλου το γορίλα.

Όταν οι συμμετέχοντες -που δεν είχαν παρατηρήσει τον γορίλα- ενημερώθηκαν ότι πέρασε από μπροστά τους, δεν μπορούσαν να αποδεχθούν ότι πράγματι αυτό συνέβη.

Αλήθεια πόσοι γορίλες έχουν περάσει από τη ζωή μας και εκ των υστέρων, όταν μάθαμε για αυτούς, τους θεωρήσαμε αόρατους γιατί δεν θέλαμε να πιστέψουμε ότι στην πραγματικότητα είμαστε τυφλοί ακόμα και στο οφθαλμοφανές; Ο κάθε ένας από μας εγωιστής στο μικρόκοσμό του.

Όταν παρατηρούμε το περιβάλλον μας, ένας μηχανισμός μπαίνει αμέσως σε δράση και επιλέγει να ιεραρχήσει τις πληροφορίες που φτάνουν κοντά μας, σε άλλες δίνει προτεραιότητα και άλλες τις αγνοεί εντελώς.

Μετά από αυτό το φιλτράρισμα έρχεται η λογική μας να δώσει νόημα στην παρέλαση των πληροφοριών που έφθασαν κοντά της. Η λογική μας όμως δεν είναι ανεπηρέαστη από άλλους παράγοντες – αντίθετα από ένα υπολογιστή, δεν έχει αυτή την πολυτέλεια.

Η συναισθηματική μας κατάσταση καθορίζει το φίλτρο με το οποίο θα δούμε όλες αυτές τις πληροφορίες.  Μέσα από τις τυμπανοκρουσίες των συναισθημάτων έρχονται οι ορμόνες μας ή άλλες σωματικές καταστάσεις όπως η κούραση και η αϋπνία να συνεισφέρουν και αυτές στο αποτέλεσμα.

Οι παραστάσεις που είχαμε από την οικογένεια μας και τα νοήματα που δώσαμε σε αυτές κατά την παιδική μας ηλικία ίσως να είναι και ο καταλύτης στο τελικό αποτέλεσμα. Τα παλιά μας ψυχολογικά τραύματα και εμπειρίες προσθέτουν την δική τους γνώμη. Οι φοβίες μας, τα πάθη μας, ο κόσμος γύρω μας επίσης μας επηρεάζουν ώστε να βγάλουμε ένα καθ’ όλα “αντικειμενικό και λογικό συμπέρασμα”, όπως εμείς πιστεύουμε.

Ο συνομιλητής μας που προσπαθεί να μας διαβιβάσει την δική του οπτική και την δική του θέση, επίσης περνά μέσα από αυτή την διαδικασία. Βγάζει το δικό του συμπέρασμα και μας το μεταφέρει, αν τύχει και δεν συμβαδίζει με το δικό μας τον θεωρούμε ψεύτη, ανόητο, ανώριμο ή βρίσκουμε κάποια άλλα γλαφυρά επίθετα να σκεφτούμε για αυτόν. Ίσως μερικοί από εμάς να φτάσουν μέχρι το δικαστήριο του βασιλιά όπου εκεί η πραγματικότητα αν και δεν θα εμφανιστεί θα γελά με τις αποφάσεις της δικαιοσύνης και τους δικούς της γορίλες που θα παραβλέψει.

Ξεχνάμε ότι είμαστε όλοι υπόλογοι στο λάθος, ξεχνάμε την δική μας ευθύνη και την πιθανότητα να μην είχαμε δίκαιο από την αρχή, όχι γιατί δεν το θέλαμε αλλά γιατί δεν μπορέσαμε την συγκεκριμένη στιγμή να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις της “πραγματικότητας”.

Όσοι θέλετε να αναδημοσιεύσετε κάποιο άρθρο, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας.