Στην παιδική μας ηλικία ακούγαμε παραμύθια με δράκους και κάστρα, ιππότες και βασιλιάδες, πανοπλίες και σπαθιά. Ενήλικες πλέον πιστέψαμε ότι αυτά ήταν απλά παραμύθια και δεν είχαν καμιά σχέση με την πραγματικότητα. Πιστέψαμε ότι θα ασχοληθούμε ξανά με αυτές τις ιστορίες όταν θα τις διηγούμαστε στα παιδιά μας. Όταν ήμασταν εμείς παιδιά ποτέ δεν θα πιστεύαμε ότι όλες αυτές οι μάχες διεξάγονται στην ψυχή μας και ότι θα το κατανοούσαμε αυτό ως ενήλικες.
Άλλοι το καταλάβαμε νωρίς, άλλοι αργότερα και άλλοι δεν το έχουμε καταλάβει ακόμα. Όσοι δεν το έχουμε καταλάβει τρέχουμε να πολεμήσουμε, όποιο δράκο βρεθεί στον δρόμο μας, σε όποια κατεύθυνση και αν είναι, όπου και αν βρίσκεται, ακόμα και αν δεν τον έχουμε δει.
Τρέχουμε να σώσουμε δεσποινίδες που δεν θέλουν να σωθούν από δράκους που ίσως να μην υπάρχουν. Μιμούμαστε τον ιππότη με την σκουριασμένη πανοπλία του Rober Fisher, ξεχνώντας ότι τον μόνο που μπορούμε να σώσουμε είναι τον εαυτό μας και κατά συνέπεια αυτούς που αγαπάμε. Κανένας δεν μπορεί να βγάλει τον άλλο στην στεριά αν πνίγεται ο ίδιος.
Οι περισσότεροι από εμάς φοράμε μεγάλες και σκουριασμένες πανοπλίες, πολλοί αντιλαμβανόμενοι το βάρος που κουβαλάμε, προσπαθούμε να τις βγάλουμε αλλά πολύ λίγοι τα έχουν καταφέρει.
Τι είναι οι πανοπλίες μας;
Είναι προστατευτικοί μηχανισμοί που αναπτύσσουμε για να μας προστατέψουν από τα δυσάρεστα συναισθήματα που μας προκαλεί η συναναστροφή με τον κόσμο. Το πρόβλημα με τις πανοπλίες δεν είναι ότι μας προστατεύουν από τα δυσάρεστα συναισθήματα αλλά ότι μας προκαλούν μια γενική συναισθηματική αναισθησία. Μπορεί να μην είμαστε δεκτικοί σε δικά μας θετικά συναισθήματα όπως η αγάπη και η χαρά αλλά και σε συναισθήματα άλλων ανθρώπων, θετικά ή αρνητικά.
Χάνουμε την επαφή με τους άλλους, μειώνοντας και πολλές φορές εξαφανίζοντας την ενσυναίσθηση μας. Δεν είμαστε αρκετά ευαίσθητοι για να ακούσουμε τις δονήσεις των άλλων. Πολλές φορές δεν είμαστε σε θέση ούτε καν για να ακούσουμε τα ουρλιαχτά τους.
Σταδιακά γινόμαστε άτσαλοι στις συναναστροφές μας αφού δεν νιώθουμε και δεν καταλαβαίνουμε τον συναισθηματικό κόσμο των συνανθρώπων μας. Αντίθετα νιώθουμε ότι κανένας δεν μας καταλαβαίνει, ότι όλοι είναι σε ένα διαρκές πόλεμο μαζί μας.
Τσαλαπατάμε τον πραγματικό μας εαυτό σε σημείο που δεν ξέρουμε πια ποιοι είμαστε. Δημιουργούμε βαθιά πιστεύω για εμάς και τον κόσμο που είναι συνήθως λανθασμένα. Αλλοιώνουν αρνητικά τον χαρακτήρα μας με πολύ καταστρεπτικά αποτελέσματα στην ποιότητα της ζωής μας. Δεν μπορούμε να απολαύσουμε τίποτα γιατί βρισκόμαστε σε διαρκή ετοιμότητα για πόλεμο.
Αυτή την ετοιμότητα την μεταλαμπαδεύουμε στους γύρω μας, όπως αναφέρει και η αρχαία παροιμία “κάποιος που δεν είναι οργισμένος, όταν βρεθεί με οργισμένους, οργίζεται“. Αφού οργίσουμε τους δίπλα μας θυμώνουμε γιατί είναι όλοι θυμωμένοι μαζί μας.
Η πανοπλία μας προστατεύει από πράγματα που μας κάνουν να νιώθουμε φόβο, απειλή, που μας κάνουν να νιώθουμε ανάξιοι, ανεπιθύμητοι, ντροπή και γενικά ευάλωτοι.
Όλοι οι άνθρωποι έχουμε τις ευάλωτες πλευρές μας, όσο σκληρή ή και άκαμπτη εικόνα καταφέρνουμε να παρουσιάσουμε προς τον κόσμο. Εξάλλου η ανάγκη μας για αυτή ακριβώς την εικόνα δείχνει ένα μέρος των πραγματικών μας αδυναμιών.
Η πανοπλία μας είναι όμοια με τις πανοπλίες όλων των άλλων, έχουν αρκετά κοινά αλλά δεν είναι οι ίδιες. Οι περισσότεροι ξεκινήσαμε να τοποθετούμε κομμάτια από ατσάλι στον χαρακτήρα μας από την παιδική μας ηλικία.
Ειδικά αν δεν είχαμε καλό υποστηρικτικό περιβάλλον, αν περάσαμε βίαια ψυχολογικά γεγονότα, αν κακοποιηθήκαμε ή αν είχαμε απώλεια ενός ή και των δύο γονιών, βρήκαμε τρόπους να προστατευόμαστε από το να είμαστε ευάλωτοι, από το να πληγωθούμε, από το να μας μειώσουν και να μας απογοητεύσουν. Φορέσαμε μια πανοπλία. Χρησιμοποιήσαμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας για όπλα. Μάθαμε πώς να κρυβόμαστε, πώς να εξαφανιζόμαστε.
Κάποιες πανοπλίες είναι πιο λεπτές, άλλες χοντρές και βαριές αναλόγως τον βιωμάτων και την ιδιοσυγκρασία του καθενός.
Τις περισσότερες φορές δεν καταλαβαίνουμε ότι είμαστε οπλισμένοι, οι άμυνες μας έχουν γίνει μέρος του εαυτού μας και δρούμε στον αυτόματο πιλότο με την πρώτη απειλή. Το ασυνείδητο δρα στο συνειδητό χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Αντιδρούμε με τόση ένταση που αφήνουμε τον συνομιλητή μας άναυδο. Τον φέρνουμε σε δύσκολη θέση χωρίς να το καταλαβαίνουμε, οι αντιδράσεις του μας φαίνονται περίεργες και επιθετικές, επιβεβαιωνόμαστε για άλλη μια φορά.
Το τι πιστεύουμε μας επηρεάζει. Επηρεάζει τις σχέσεις μας, την υγεία μας, την καριέρα μας ακόμα και την μοναξιά μας. Αν πιστεύουμε ότι ο κόσμος είναι εναντίον μας, ο θυμός, το στρες η μελαγχολία μπορεί να μας οδηγήσει στην κατάθλιψη.
Το να στραφούμε προς εμάς και όχι προς τον κόσμο για να βιώσουμε χαρά και αγάπη, το να αφιερώσουμε ποιοτικό χρόνο στον εαυτό μας για να μελετήσουμε τις άμυνες μας και τις αντιδράσεις μας είναι καλύτερη επένδυση που θα μπορούσαμε να κάνουμε τόσο για εμάς όσο και αυτούς που αγαπάμε.
Τρία είδη πανοπλίας σύμφωνα με την πρωτοπόρο ερευνήτρια και συγγραφέα Brené Brown είναι:
• Το κακό προαίσθημα την στιγμή της ευτυχίας, δηλαδή τον παράδοξο τρόμο που μας καθηλώνει όταν νιώθουμε μεγάλη ευτυχία και δεν μας αφήνει ποτέ να απολαύσουμε τις χαρούμενες στιγμές της ζωής.
• Η τελειομανία, δηλαδή όταν θεωρούμε ότι ο τρόπος για να μη νιώσουμε ποτέ ντροπή είναι να τα κάνουμε όλα τέλεια. Η πανοπλία αυτή είναι σχεδόν ασήκωτη. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ή Brene Brown “ζυγίζει 20 τόνους” και την κουβαλάμε πάντα μαζί μας διατηρώντας την πάντα αστραφτερή.
• Το συναισθηματικό μούδιασμα που αναφέρεται σε κάθε πράγμα που κάνουμε για να αποφύγουμε να κάνουμε αυτά που φοβόμαστε και μας τρομάζουν περισσότερο.
Η Brene Brown αναφέρει την “υπεραπασχόληση” σαν μια από τις πιο συνηθισμένες στρατηγικές για να μουδιάσουμε τα συναισθήματα μας. Πολλές φορές επιφέρουμε μούδιασμα με διάφορες εξαρτήσεις.
Ένας τρόπος για να αφήσουμε την πανοπλία μας σύμφωνα με την ερευνήτρια είναι να νιώθουμε “αρκετοί“. Με αυτό τον τρόπο αναγνωρίζουμε την αξία μας. Ουσιαστικά η αφαίρεση της πανοπλίας γίνετε μονάχα αφού νιώσουμε αρκετά δυνατοί ώστε να αντιμετωπίσουμε την ζωή χωρίς προστατευτικούς μηχανισμούς.
Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, να κατανοήσουμε ότι μια καλή ζωή με πανοπλία δεν είναι εφικτή. Οι πανοπλίες μπορούν να μας εξυπηρετήσουν στις εξαιρέσεις της ζωής, τις στιγμές που δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να παλέψουμε. Τις περισσότερες φορές δίνουμε μάχες απλά για να τις δώσουμε, ή για να αποδείξουμε στους άλλους και στον εαυτό μας αυτό που πιστεύουμε πως είμαστε.
Δεν είναι ανάγκη να κάνουμε σταυροφορίες με την παραμικρή ευκαιρία.
Η συνειδητοποίηση της ύπαρξης της πανοπλίας είναι το πρώτο βήμα για την αφαίρεση της. Η διαδικασία αφαίρεσης της όμως μπορεί να μας φανεί τρομακτική. Το να μαλακώσουμε και να δείξουμε τα βαθύτερα συναισθήματα μας θα μας κάνει να νιώσουμε πολύ ευάλωτοι. Θα πρέπει πρώτα να δεχτούμε εμείς τον εαυτό μας όπως είναι με όλες τις ευαισθησίες και τις αδυναμίες του. Να ήμαστε ανοικτοί και δεκτικοί στον κόσμο, στις καταστάσεις που ίσως να μην μπορούμε να αλλάξουμε αλλά και να μπορούμε να αλλάξουμε μπορεί να μην αξίζει στον κόσμο. Ανοικτοί στους άλλους που ίσως να μην μπορούμε να φέρουμε στα μέτρα μας.
Η πανοπλία μπορεί να μην αφαιρείται εύκολα, ίσως να έχει γίνει ένα με εμάς. Η συνειδητοποίηση της παρουσίας της δεν είναι αρκετή. Ο φόβος και η αμφιβολία θα μας κτυπήσουν την πόρτα.
Η πανοπλία μπορεί να βγει, όμως χρειάζεται χρόνος, θέληση και προσπάθεια. Είναι μια διαρκής αναζήτηση του αληθινού εαυτού μας – και αυτός που αναζητά την αλήθεια, σύμφωνα με τον Σωκράτη, πρέπει να έχει απέραντη υπομονή.
Όμως αξίζει τον κόπο. Όπως αναφέρει η Jennifer Lombardi στο ερώτημα “γιατί συνέχισες να προσπαθείς να αφαιρέσεις την πανοπλία παρά τις δυσκολίες” η απάντηση της ήταν “επειδή κάθε στιγμή που κατάφερνα να έρθω σε επικοινωνία με την ειλικρίνεια και την ευαλωτότητα, αυτό έκανε την καρδιά μου να ζωντανεύει. Με έκανε να γελώ, να κλαίω, να χαμογελώ. Μου έδωσε ελπίδα”.
Βιβλιογραφία
1) Robert, F. (1987) The Knight in Rusty Armor. Wilshire Book Company.
2) Μπραουν Μπρενε. (2015) Ζήσε την ζωή σου με τόλμη. Μεταίχμιο,
3) Bethany Spaulding.(2016) Turn your inside out, IAF Consference.
4) Brené Brown Breaks Down Common Types of Armor. Oprah’s Life Class. Oprah WInfrey Network
5) Jennifer Lombardi.3 Ways We Armor Up to Avoid Shame – and How It Impacts Recovery. Eating Recovery Center. 15/4/2016
Γράφει:
Παύλος Κωνσταντίνου
Όσοι θέλετε να αναδημοσιεύσετε κάποιο άρθρο, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας.
- Οδηγός για θηρευτές ονείρων - 8 Αυγούστου, 2023
- Αριστερά ή Δεξιά, το αιώνιο πρόβλημα - 22 Ιουνίου, 2023
- Η γραμμή τερματισμού - 28 Νοεμβρίου, 2022
