Φανταστείτε ένα τεράστιο βουνό, για την ακρίβεια ολόκληρες οροσειρές, που κανένας δεν ξέρει που ξεκινούν και που τελειώνουν, χωρίς αρχή και τέλος. Σε μερικά σημεία φαίνονται οι κορφές τους και σε άλλα όχι.
Τα βουνά αυτά είναι η άγνοια μας, για να την νικήσουμε πρέπει να τα σκάψουμε, ξεκινώντας από την βάση τους.
Αν αναρριχηθούμε στα βουνά το μόνο που καταφέρνουμε είναι απλά να πάρουμε μια γενική ιδέα για το που βρισκόμαστε.
Ο μόνος τρόπος να αποκτήσουμε πραγματική γνώση είναι να σκάψουμε, όσο σκάβουμε όμως αντιλαμβανόμαστε ότι η επιφάνεια της άγνοιας μας μεγαλώνει. Ανακαλύπτουμε άλλα ερωτήματα, νέα πεδία γνώσεων για να κατακτήσουμε που δεν γνωρίζαμε καν την ύπαρξη τους.
Εμείς σαν άτομα έχουμε την επιλογή, στην προσωπική μας ζωή, να σκάβουμε αυτό το βουνό για να βρούμε και να κατανοήσουμε σε όσο βάθος μπορούμε τα πράγματα που μας ενδιαφέρουν. Τα αντικείμενα που θέλουμε να κατανοήσουμε καλύτερα. Δεν έχει σημασία αν το έχουν σκάψει στο ίδιο σημείο και άλλοι πριν από εμάς, πρέπει να σκάψουμε και εμείς, θα βρούμε το έδαφος πιο μαλακό από αυτούς, οι εμπειρίες τους και η γνώση που απεκόμισαν είναι ευκολότερα προσβάσιμες σε εμάς.
Μπορούμε επίσης αντί να σκάψουμε να επιχειρήσουμε να το σκαρφαλώσουμε, αυτό θα μας επιφέρει μια επιφανειακή κατανόηση του κόσμου. Θα διαβάσουμε μερικούς τίτλους και κάποιες περιλήψεις για σημαντικά θέματα της επιστήμης και της ζωής. Μετά θα μπορούμε να το παίζουμε ειδήμονες, γνωρίζοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι κοροϊδεύουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας (σε αυτή την κατηγορία ανήκει το μεγαλύτερος μέρος του πληθυσμού).
Η άλλη επιλογή είναι να αγνοήσουμε εντελώς την ύπαρξη του βουνού. Ίσως, να μη θέλουμε να παραδεχτούμε πως πρέπει να κουραστούμε για να κατακτήσουμε έστω και ένα μικρό μερίδιο γνώσης που μας αναλογεί.
Μερικοί από εμάς έχουν τόση μεγάλη άγνοια που δεν μπορούν καν να αναγνωρίσουν την ίδια τους την άγνοια. Το βουνό για αυτούς είναι αόρατο, δεν υπάρχει. Αυτοί διατρέχουν και τον μεγαλύτερο κίνδυνο με πολύ μεγάλη πιθανότητα να γκρεμοτσακιστούν. Το φαινόμενο αυτό στον επιστημονικό κόσμο ονομάζεται Ντάνινγκ-Κρούγκερ, σύμφωνα με το οποίο ανίκανα ή ανειδίκευτα άτομα δεν έχουν την ικανότητα να καταλάβουν ότι είναι ανίκανοι ή ανειδίκευτοι.
Εκείνο που γνωρίζουμε είναι μηδαμινό. Εκείνο που αγνοούμε είναι άπειρο. – Πιέρ Σιμόν Λαπλάς
Ένα παράδειγμα που τονίζει το μέγεθος της άγνοιας του ανθρώπου είναι σε ένα πολύ συγκεκριμένο πεδίο γνώσεων, το σκάκι.
Οι κορυφαίοι σκακιστές στον κόσμο, παγκόσμιοι πρωταθλητές και διεκδικητές αφιερώνουν τη ζωή τους μελετώντας σκάκι. Εξειδικεύονται σε ένα κόσμο με 64 τετράγωνα και 32 φιγούρες. Από τις ηλικίες των 5 με 6 χρονών αφοσιώνονται σε αυτό τον μικρό αλλά περίπλοκο κόσμο, πολλές φορές παθιάζονται τόσο πολύ με το αντικείμενο που αφήνουν την σκακιέρα μονάχα για να κοιμηθούν. Μελετούν άνοιγμα, μέσο, φινάλε, τακτικές, στρατηγικές, μέτρημα και αυτά είναι μόνο οι τίτλοι.
Ο στόχος τους είναι ο καλύτερος χειρισμός των 16 δικών τους κομματιών, ο περιορισμός του αντίπαλου στρατού, η αιχμαλωσία του βασιλιά. Οι κανόνες του παιχνιδιού πολύ συγκεκριμένοι και απαράβατοι.
Φανταστείτε ιδιοφυΐες στον τομέα τους, με τρομερή εξειδίκευση και πολύ ψηλό νοητικό δυναμικό. Έχουν αφιερώσει δεκάδες χιλιάδες ώρες στη μελέτη της σκακιέρας. Σε ένα μαθηματικά προβλέψιμο κόσμο, οι ελίτ του αθλήματος αδυνατούν να ανταποκριθούν πλήρως στις απαιτήσεις του παιχνιδιού και ο κύριος λόγος είναι η ανεπάρκεια στις γνώσεις τους. Η μικρή σκακιέρα αποδεικνύεται αχανής για τον ανθρώπινο νου, οι πιθανότητες απεριόριστες, ένας κόσμος που δεν πρόκειται να κατακτήσει ποτέ.
Εμείς οι κοινοί θνητοί πως μπορούμε να περιμένουμε πως δεν θα πάρουμε λανθασμένες αποφάσεις στον απρόβλεπτο και τεράστιο πραγματικό κόσμο; Αντίθετα από την αίσθηση που έχουμε στην επιφάνεια, οι κανόνες στη ζωή είναι ελαστικοί και πολλές φορές ακαθόριστοι.
Πως μερικοί από εμάς έχουν την απαίτηση ή την πεποίθηση ότι είναι παντογνώστες σε όλα τα θέματα της ζωής και της επιστήμης; Η πεποίθηση της ολοκληρωτικής γνώσης και του αλάνθαστου στην ζωή είναι το πρώτο και μεγαλύτερο λάθος που μπορούμε να κάνουμε. Να είστε ταπεινοί ακόμα και αν είστε ιδιοφυΐες, το βουνό της άγνοιας δεν μπορεί να κατακτηθεί.
Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι πόσα ξέρουμε αλλά πόσα δεν ξέρουμε. Η “γνώση” ίσως μπορεί να μετρηθεί, η άγνοια όχι.
Το να μην ξέρουμε κάτι δεν είναι το πρόβλημα, το πρόβλημα είναι το να μην ξέρουμε πως δεν ξέρουμε και να δρούμε σαν να ξέρουμε.
Σκάψτε στα σημεία που σας ενδιαφέρει, κατακτήστε γνώση, σε θέματα που έχουν σημασία για εσάς. Αναγνωρίστε ότι στην πραγματικότητα η γνώση που αποκτούμε είναι μηδαμινή. Αυτός που θα υπαινιχθεί πως ξέρει είναι αυτός που δεν ξέρει ότι δεν ξέρει, ο σοφός άνθρωπος είναι αυτός που μαθαίνει αλλά αμφιβάλλει ακόμα και για αυτά που ξέρει.
Η διαδικασία της μάθησης δεν πρέπει να τελειώνει ποτέ γιατί δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Αυτό για τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε είναι πολύ καλό γιατί όπως αναφέρει η ευτυχία δε βρίσκεται στη γνώση, αλλά στην απόκτηση της γνώσης.
“Ἓν οἶδα ὅτι ουδέν οἶδα” – Σωκράτης
Γράφει:
Παύλος Κωνσταντίνου
Όσοι θέλετε να αναδημοσιεύσετε κάποιο άρθρο, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας.
- Οδηγός για θηρευτές ονείρων - 8 Αυγούστου, 2023
- Αριστερά ή Δεξιά, το αιώνιο πρόβλημα - 22 Ιουνίου, 2023
- Η γραμμή τερματισμού - 28 Νοεμβρίου, 2022
