Ο μύθος του αηδονιού και του γερακιού στον Ησίοδο: Ύβρις vs Δικαιοσύνη:

Ένα γεράκι αρπάζει με τα νύχια του ένα αηδόνι. Το γεράκι, ένα από τα κυρίαρχα αρπακτικά πουλιά των αιθέρων, παραδίδει μαθήματα δύναμης σε ένα από τα μελωδικότερα πουλιά της φύσης. Μέσα από την ωμή βία, το γεράκι προσπαθεί να διδάξει στο αηδόνι μια κατά την γνώμη του απαραβίαστη αλήθεια της φύσης – ένα καθολικό νόμο: η δύναμη είναι ο μόνος κριτής του σωστού και του λάθους, η δύναμη φέρνει πάντοτε το «δίκαιο» με το μέρος της, η δύναμη αποτελεί το μόνο μέτρο σύγκρισης. Η δικαιοσύνη, κάτω από αυτές τις συνθήκες, δεν υπάρχει. Το γεράκι, υψωμένο πάνω από τα νέφη, έχοντας ανάμεσα στα νύχια του το αηδόνι, με υπεροπτικό ύφος υποστηρίζει ότι δεν είναι σοφός αυτός που μετριέται με τους ισχυρότερους του, καθώς η ήττα του είναι βέβαιη και το μόνο που απομένει είναι η ντροπή και ο πόνος. Ο μύθος, τελειώνοντας, φαίνεται να αφήνει το αηδόνι αλλά και τους ακροατές παγιδευμένους και αντιμέτωπους με την πικρή αλήθεια: η δύναμη είναι το μόνο πράγμα που έχει πραγματική αξία. Αυτό εκ πρώτης όψεως αποτελεί την αρχή αλλά και το τέλος της ηθικής ανάλυσης του μύθου.

Ένας αρχαίος ορισμός για τον μύθο αναφέρει ότι είναι «λόγος ψευδής εικονίζων την αλήθεια» . Είναι άραγε αυτή, άλλη μια αλήθεια συνυφασμένη με τον κόσμο, η οποία, όσο πικρή και αν μας ακούγεται, δεν μας αφήνει άλλη επιλογή από το να υποτασσόμαστε σε αυτή, αφού δεν μπορούμε να διαφύγουμε από τη δική μας φύση αλλά και τη φύση του κόσμου;  Ο πατέρας του διδακτικού έπους, ο Ησίοδος, στο έπος Έργα και Ημέραι – στο οποίο παρουσιάζει και τον «Μύθο του αηδονιού και του γερακιού» φαίνεται να έχει αντίθετη άποψη, τουλάχιστον όσον αφορά τον άνθρωπο. Πώς στηρίζει όμως την θέση του;

Ο Ησίοδος, μέσα από τον μύθο, σε συνδυασμό με τους επόμενους στίχους του έπους, έχει πρόθεση να διδάξει ακριβώς το αντίθετο: ότι καμία ανήθικη πράξη η οποία πηγάζει μέσα από την επιβολή του ισχυρότερου στον αδύναμο δεν μπορεί να παραμένει ατιμώρητη. Ο Ησίοδος υποστηρίζει ότι η ισορροπία στον κόσμο και στις ανθρώπινες κοινωνίες διατηρείται λόγω της θείας δικαιοσύνης. Ο νόμος του ισχυρότερου, ο νόμος της ζούγκλας, για τον Ησίοδο ισχύει μόνο για τα ζώα, αφού ανάμεσα τους δεν υπάρχει η δικαιοσύνη, αντίθετα για τους ανθρώπους ο Θεός έδωσε το δίκαιο που είναι άριστο.

Όσοι χρησιμοποιούν την ισχύ τους για να καταδυναστεύουν τους πιο αδύναμους είναι καταδικαστέοι. Όσοι κυριαρχούν με απόλυτη δύναμη παρουσιάζονται σαν αδηφάγα αρπακτικά πουλιά που συνθλίβουν ανελέητα τα πιο αδύναμα θύματά τους. Υποβαθμίζουν την ιδέα της δικαιοσύνης και θεωρούνται από τον Ησίοδο ως άφρονες, αφού το μόνο που θα πετύχουν θα είναι να τιμωρηθούν οι ίδιοι με παρόμοιο τρόπο από τον Δία, ο οποίος όλα τα βλέπει και όλα τα τιμωρεί χωρίς κανένα δισταγμό. Ο κυνηγός σε αυτή την περίπτωση γίνεται ο κυνηγημένος. Αυτός που συμπεριφέρεται σαν γεράκι, μεταμορφώνεται τελικά σε αηδόνι, το οποίο βρίσκεται ξαφνικά στα νύχια ενός άλλου αρπακτικού πουλιού. Η υβριστική συμπεριφορά, ενώ φαινόταν να κυριαρχεί αρχικά, συνθλίβεται τελικά με τον χειρότερο δυνατό τρόπο από την θεία δικαιοσύνη.

Αυτό το μάθημα φαίνεται να είναι εξαιρετικά σημαντικό για τον Ησίοδο και αφορά όλους στους οποίους απευθύνεται, είτε αυτοί είναι οι βασιλείς, είτε είναι ο άφρονας αδελφός του Πέρσης, είτε όλοι όσοι αποτελούν την ευρύτερη κοινωνία. Αφού η αιώνια πάλη του ισχυρού με τον ανίσχυρο μπορεί να πάρει πολλά πρόσωπα και ανά πάσα στιγμή ο καθένας από εμάς μπορεί να βρίσκεται στον ένα ρόλο ή στον άλλο. Το ίδιο άτομο υπό προϋποθέσεις μπορεί να είναι και γεράκι και αηδόνι, αναλόγως του πλαισίου στο οποίο βρίσκεται. Σύμφωνα με αυτή τη θέση, η θεία δικαιοσύνη φαίνεται να είναι η μόνη η οποία μπορεί να διατηρήσει την κοινωνία σε αρμονία και να την οδηγήσει στην ευημερία.

Ακούστε την αφήγηση και ανακαλύψτε περισσότερα για τον μύθο του Γερακιού και του Αηδονιού στο ακόλουθο βίντεο:

 

Όσοι θέλετε να αναδημοσιεύσετε κάποιο άρθρο, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας.