Τετραφάρμακος Επίκουρου: 4 Συστατικά Ευτυχίας

Κατά τον Επίκουρο η Αταραξία, δηλαδή η γαλήνη της ψυχής, αποτελεί την λύτρωση από τις ταραχές και μπορεί να προέλθει με την διατήρηση στη μνήμη των αρχών που αργότερα ονομάστηκαν τετραφάρμακος. Ο Επίκουρος υποστήριζε ότι η σωστή ερμηνεία των φυσικών φαινομένων απομακρύνει την πηγή της ταραχής και του φόβου.  Για τον Επίκουρο, η απόκτηση γνώσης και η σωστή  ερμηνεία του κόσμου αποσκοπεί μονάχα στην επίτευξη της αταραξίας. Ο Επίκουρος ήταν της άποψης ότι η ζωή του ανθρώπου δεν έχει ανάγκη από παραλογισμούς και κενές δοξασίες, αλλά από ζωή χωρίς ταραχές.

Οι τέσσερις αρχές, οι οποίες εμπεριέχονται στην τετραφαρμάκο επιχειρούν να δημιουργήσουν μια σωστή αντίληψη για τους θεούς, τον θάνατο, την ηδονή και τον πόνο. Οι τέσσερις αρχές, όπως βρέθηκαν στον αρχαίο πάπυρο, στην βίλα των παπύρων, είναι οι ακόλουθες: «Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος και ταγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευεκκαρτέρητον» οι οποίες μπορούν να αποδοθούν στα νέα Ελληνικά ως ακολούθως: «Ο θεός δεν είναι επίφοβος, ο θάνατος είναι ανύποπτος και από τη μια το καλό εύκολα αποκτιέται, ενώ από την άλλη το κακό εύκολα αντέχεται».

Πρώτη αρχή: Άφοβον ο θεός

Η θέση του για τον Θεό μπορεί να συνοψιστεί στο ότι: δεν πρέπει να φοβόμαστε τον Θεό γιατί απλά ο Θεός, ένα μακάριο, τέλειο, και άφθαρτο ον δεν ασχολείται με τα ανθρώπινα. Αν ασχολείτο, θα έπαυε να έχει τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά και δεν θα ήταν θεός. Η σωστή κατανόηση της φύσης των θεών, ότι δηλαδή ο θεός δεν είναι επίφοβος, μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση αταραξίας, ήτοι στην εσωτερική γαλήνη και απελευθέρωση από τον φόβο, ένα από τα βασικά στοιχεία της ευδαιμονίας στην επικούρεια φιλοσοφία.

Δεύτερη αρχή: Ανύποπτον ο θάνατος

Για τον θάνατο ο Επίκουρος υποστηρίζει ότι δεν είναι κάτι που πρέπει να μας απασχολεί, αφού δεν θα μπορούσαμε να είμαστε παρόντες όταν αυτός θα έχει έρθει. Όπου είμαστε εμείς ο θάνατος δεν υπάρχει και όπου υπάρχει ο θάνατος εμείς δεν είμαστε εκεί. Κατά τον Επίκουρο, κάτι το οποίο δεν μπορεί να μας βλάψει όταν έρθει, είναι παράλογο να μπορεί να μας βλάψει προτού έρθει μέσω των αρνητικών συναισθημάτων της προσμονής του. Για αυτό τον λόγο ο θάνατος είναι ανύποπτος.

Τρίτη αρχή: Ταγαθόν μεν εύκτητον

Η ηδονή βρίσκεται στον πυρήνα της φιλοσοφίας του Επίκουρου, αφού την θεωρούσε ως το υπέρτατο αγαθό, τον τελικό σκοπό δηλαδή της κάθε πράξης αλλά και της ίδιας της ζωής. Η επιδίωξη της ηδονής κατά τον Επίκουρο δεν εννοείται ως ένας άκρατος ηδονισμός αλλά ως απουσία του πόνου και της ταραχής. Αυτό συνδέεται στενά με τις έννοιες τις αυτάρκειας και της φρόνησης. Η αποφυγή των περιττών επιθυμιών οδηγεί στην αταραξία, μια κατάσταση εσωτερικής γαλήνης η οποία είναι το ανώτερο επίπεδο ηδονής και ως τέτοια εύκολα αποκτιέται.

Τέταρτη αρχή: το δε δεινόν ευεκκαρτέρητον

Πίστευε ότι ο πόνος είναι είτε έντονος είτε μακρόχρονος, αλλά όχι και τα δύο ταυτόχρονα. Εάν ο πόνος είναι έντονος, δεν διαρκεί πολύ. Εάν διαρκεί πολύ, τότε δεν είναι έντονος. Αυτό, κατά τον Επίκουρο, κάνει τον πόνο να μπορεί να αντιμετωπιστεί. Γι’ αυτό τον λόγο υποστήριζε ότι το κακό εύκολα αντέχεται. Όπλο μας στην αντιμετώπιση του σωματικού πόνου είναι οι θετικές αναμνήσεις. Ο Επίκουρος υποστηρίζει ότι το ανθρώπινο μυαλό μπορεί να επικεντρωθεί στις θετικές εμπειρίες του παρελθόντος αντί για μια τρέχουσα δύσκολη κατάσταση. Κατά συνέπεια, οι ευχάριστες αναμνήσεις μπορεί να αποτελέσουν ένα εξαιρετικό εργαλείο για την αντιμετώπιση του πόνου ή της δυσφορίας, ενισχύοντας την ικανότητά μας να “αντέχουμε” το κακό.

Ο Επίκουρος φτάνει στο σημείο να υποστηρίξει ότι αν μελετάς αυτές τις αρχές και άλλες συγγενικές με αυτές, θα ζήσεις σαν θεός μεταξύ των ανθρώπων.

Οι τέσσερις αρχές που απαρτίζουν την Τετραφάρμακο αποτελούν την συμπυκνωμένη σοφία του Επίκουρου για τον θεό, τον θάνατο, την ηδονή και τον πόνο αλλά και την ευρύτερη ηθική του φιλοσόφου. Η φρόνηση, η αυτάρκεια και το επικούρειο επιχείρημα της συμμετρίας αποτελούν επίσης σημαντικά θέματα που συνδέονται με την Τετραφάρμακο. Αυτές οι έννοιες εξετάζονται σε βάθος στο ακόλουθο επεισόδιο των Ηθικών Περιπλανήσεων, αποκαλύπτοντας τη σημασία τους για την ευτυχία και την ευεξία του ανθρώπου.

Ανακαλύψτε περισσότερα για την Τετραφάρμακο, τον αρχαίο οδηγό ο οποίος μπορεί να αποτελέσει συνταγή για την ευτυχία καθώς και τι έχει να πει ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους ψυχοθεραπευτές παγκοσμίως, ο καθηγητής ψυχιατρικής Irvin Yalom για την σύγχρονη εφαρμογή της αρχαίας πρακτικής σοφίας του Επίκουρου.