Τίποτα που αξίζει να το αποκτήσει κανείς δεν έρχεται εύκολα, τίποτα που αξίζει να το έχουμε δεν μένει χωρίς προσπάθεια και χωρίς κόπο. Η ζωή είναι ένας συνεχής αγώνας ενάντια στην εντροπία, δηλαδή στην τάση που έχουν όλα να τείνουν προς την αταξία και τελικά προς την πλήρη αποδιοργάνωση.
Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η ύπαρξη βιολογικών όντων είναι η προσπάθεια του σύμπαντος ή του θεού (ονομάστε το όπως θέλετε) να αντισταθεί μέσω ενός μηχανισμού στους νόμους της φύσης. Επιπλέον η νόηση – οι γνωστικές λειτουργίες – θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι είναι η προσπάθεια του βιολογικού να αντισταθεί στους «νόμους» ή καλύτερα, στα ένστικτα του βιολογικού. Αυτό μας βοηθάει να αντιληφθούμε καλύτερα την ιεραρχία του κόσμου μας. Στην βάση μιας πυραμίδας, δηλαδή στη χαμηλότερη βαθμίδα, βρίσκεται η ύλη η οποία κατευθύνεται εντελώς από τις «βουλές» της εντροπίας. Στη μεσαία βαθμίδα έχουμε το βιολογικό, το οποίο αντιστέκεται στην εντροπία και στην ανώτερη βαθμίδα, στην κορυφή της πυραμίδας, έχουμε τη νοημοσύνη η οποία αποτελεί την ανώτερη μορφή αντίστασης απέναντι στο χάος.
Ένα δεδομένο είναι όμως βέβαιο: η φυσιολογική ροή όλων των πραγμάτων είναι η πλήρης αποδιοργάνωση. Ακόμη και το ηλιακό μας σύστημα κάποια στιγμή στο πέρασμα του χρόνου θα υποκύψει σε αυτή την τάση. Σημειώνεται ότι ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής ισχύει για όλα τα είδη της εντροπίας.
Επιστρέφοντας όμως στον δικό μας μικρόκοσμο και σε αυτά που γίνονται ευκολότερα αντιληπτά, μπορεί να αναφερθεί επί παραδείγματι ότι το δωμάτιο μας, αν το αφήσουμε στο έλεος του χρόνου χωρίς να λαμβάνουμε διορθωτικά μέτρα θα χειροτερεύει καθημερινά έως ότου θα επικρατήσει το χάος. Φανταστείτε τις ντουλάπες σας, το κρεβάτι σας, τα ολοένα και πιο βρώμικα ρούχα κ.ά. Φανταστείτε αν δεν υπήρχε ο διαρκής αγώνας να διατηρήσουμε το σπίτι μας, το αυτοκίνητο μας, το δωμάτιο μας και τον εαυτό μας σε τάξη, σε τι χαώδη κατάσταση θα ήταν. Τα πάντα σε αυτό τον κόσμο, αν αφεθούν στον χρόνο χωρίς διορθωτικά μέτρα, οδηγούνται στην αταξία και στην πλήρη αποδιοργάνωση.
Αυτό συμβαίνει, όπως γίνεται αντιληπτό, και στον ίδιο τον άνθρωπο, σωματικά και ψυχικά. Όσον αφορά το σώμα μας, είναι εύκολο να αντιληφθούμε ότι οδηγείται σταδιακά στη φθορά, αφού για όλους μας η πορεία είναι προδιαγεγραμμένη: γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε και σταδιακά γερνούμε και πεθαίνουμε. Αυτό δεν μπορεί να διορθωθεί∙ η πλήρης αποδιοργάνωση του ανθρώπινου σώματος θα έρθει. Μπορούμε όμως, όπως και με όλα τα άλλα, να αγωνιστούμε σθεναρά και να λαμβάνουμε διορθωτικά μέτρα καθημερινά για να αποφύγουμε μια γρήγορη πτώση. Φυσικά, τα διορθωτικά μέτρα δεν μας εγγυώνται ότι θα αποφύγουμε την γρήγορη πτώση αλλά μας εγγυώνται (σε μεγάλο βαθμό) ότι θα έχουμε μια ποιοτικότερη ζωή όσο ζούμε.
Διορθωτικά μέτρα όπως είναι η καλή διατροφή, η συστηματική γυμναστική, ο καλός ύπνος, η καλή γενική υγιεινή είναι μερικά από τα πράγματα που οφείλουμε να κάνουμε, αν θέλουμε, να βελτιώσουμε μακροχρόνια την ποιότητα ζωής μας. Αυτά είναι άλλωστε γνωστά και θα τολμούσα να πω γενικώς αποδεκτά. Η μεγαλύτερη δυσκολία όμως έγκειται στο να διατηρήσουμε την ψυχή μας ακέραιη. Η ψυχική μας διάσταση έχει την τάση να φθείρεται αν δεν την φιλέψουμε – εκτός από τα προαναφερθέντα αναγκαία για την σάρκα – και με αγάπη, συμπόνια, κατανόηση αλλά και να της αναγνωρίσουμε τη δυνατότητα στο «θαύμα».
Η ψυχή μας, για να μην πέσει στην άβυσσο, χρειάζεται ένα κατευθυντήριο νόημα. Αυτό άλλωστε το έχει τονίσει πολύ εμφαντικά ο ψυχίατρος Βίκτωρ Φρανκλ στο βιβλίο του Το νόημα της ζωής, ο οποίος μέσα από αυτό εξιστορεί πώς επιβίωσε στην κόλαση των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης. Καθοριστικής σημασίας για την επιβίωση του ανθρώπου, όπως αναφέρει, ακόμη και στις χειρότερες συνθήκες, είναι η ύπαρξη ενός νοήματος ζωής. Η ύπαρξη νοήματος κάνει τον άνθρωπο ανθεκτικότερο απέναντι στις κακουχίες της ζωής.
Βασική προβληματική στην άνωθεν θέση είναι ότι κανείς δεν μπορεί να μας αποκαλύψει το νόημα της δικής μας ζωής. Ίσως να μπορεί να μας στηρίξει στην εξεύρεση του, όμως το νόημα της ζωής είναι μια εξατομικευμένη έννοια. Κατά την διάρκεια της ζωής μας, το νόημα της, μάλιστα, δεν παραμένει στάσιμο, αλλά μεταλλάσσεται και εξελίσσεται. Το σημαντικότερο όμως δεν είναι τόσο το περιεχόμενο του νοήματος, αλλά η ύπαρξη του, αλλιώς η εντροπία θα μας «κατασπαράξει» αφού θα μας βρει ευάλωτους.
Η ψυχή μας φωνάζει για τάξη και οργάνωση του κόσμου – η εντροπία από την άλλη πλευρά προελαύνει χωρίς να μας ζητήσει την άδεια. Η μάχη φαίνεται να είναι άνιση, όμως σε αυτό ακριβώς έγκειται και το μεγαλείο του ανθρώπου, ο οποίος μπορεί να βάλει με τις πράξεις του τάξη στην αταξία και ας είναι νικητής μονάχα για μια στιγμή. Όπως αναφέρει και το γνωστό απόφθεγμα του Νίκου Καζαντζάκη «Μια αστραπή η ζωή μας… μα προλαβαίνουμε».
Γράφει:
Παύλος Κωνσταντίνου
Όσοι θέλετε να αναδημοσιεύσετε κάποιο άρθρο, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας.
- Οδηγός για θηρευτές ονείρων - 8 Αυγούστου, 2023
- Αριστερά ή Δεξιά, το αιώνιο πρόβλημα - 22 Ιουνίου, 2023
- Η γραμμή τερματισμού - 28 Νοεμβρίου, 2022
